Decyzja o tym, czy inwestować w klimatyzację, czy w instalację wentylacyjną z dopływem świeżego powietrza i odciągami miejscowymi, jest jedną z kluczowych dla skuteczności projektu poprawiającego warunki pracy. „Systemowy błąd” pojawia się wtedy, gdy opis problemu, pomiary, proponowane rozwiązanie i oczekiwane rezultaty nie tworzą spójnej logiki — w praktyce: mierzymy jedno, obiecujemy drugie, a realizujemy coś trzeciego. Dla przedsiębiorcy wnioskującego o dofinansowanie z ZUS to prosta droga do odrzucenia wniosku lub punktowej utraty w ocenie merytorycznej. Krok po kroku pokazujemy, jak diagnozować problem, jakie pomiary zlecać, jak dobierać technologię i jak napisać część merytoryczną wniosku, aby uniknąć systemowego błędu.
Co to jest „systemowy błąd” i jak go rozpoznać
Systemowy błąd to niespójność pomiędzy:
-
wykazanym problemem (np. „pracownicy odczuwają dyskomfort termiczny” vs. realne stężenia zanieczyszczeń);
-
metodą badawczą (pomiarów) a rekomendacją techniczną (klimatyzacja zamiast wymiany powietrza lub odciągów);
-
zakresem kosztów a skalą oczekiwanego efektu;
-
deklarowanym rezultatem a planem monitoringu „po”.
Rozpoznać go łatwo: jeśli raport pomiarowy nie potwierdza problemu, który rozwiązanie rzekomo naprawi — mamy błąd systemowy. Innym sygnałem jest brak powiązania technicznego: np. w raporcie dominują wartości PM i mgły, a we wniosku proponuje się wymianę urządzeń klimatyzacyjnych bez filtracji.
Podstawowe różnice: kiedy klimatyzacja, a kiedy wentylacja
-
klimatyzacja: kontrola temperatury i częściowo wilgotności; często pracuje w recyrkulacji; poprawia komfort termiczny; nie eliminuje lokalnych źródeł zanieczyszczeń.
-
wentylacja z dopływem świeżego powietrza: zapewnia wymianę powietrza, dilucję i usuwanie zanieczyszczeń; może być wyposażona w filtry i odzysk ciepła.
-
odciągi miejscowe: przechwytują zanieczyszczenia u źródła (np. mgła olejowa, pyły, opary), minimalizując ich emisję do przestrzeni hali.
Reguła praktyczna: jeśli pomiary wykazują obecność szkodliwych substancji (CO, NOx, PM, mgła olejowa, LZO) — priorytetem są odciągi i wentylacja; jeśli problemem jest tylko dyskomfort termiczny (PMV/PPD, WBGT w normie czy lekkie przekroczenie), klimatyzacja lub centrala wentylacyjna może być wystarczająca.
Jak prawidłowo zdiagnozować problem — procedura krok po kroku
-
wstępny audyt wizualny: mapowanie stanowisk, identyfikacja potencjalnych źródeł emisji, zdjęcia dokumentujące problemy.
-
wybór metryk pomiarowych: dobierz zakres pomiarów (WBGT, PMV/PPD, CO, NOx, PM2.5/PM10, mgła olejowa, LZO) adekwatnie do procesu.
-
zlecenie pomiarów akredytowanemu laboratorium: określ punkty pomiarowe, godziny pracy i warunki reprezentatywne.
-
analiza wyników: porównanie z normami i progami krytycznymi, identyfikacja hot-spotów.
-
opracowanie koncepcji technicznej: dobór odciągów, centrali, filtrów, wielkości wydajności (m³/h) i oczekiwanych efektów.
-
zbieranie ofert wykonawczych i kosztorysów: min. dwie oferty na kluczowe pozycje.
-
przygotowanie opisu do wniosku: logiczny ciąg: problem → pomiar → rozwiązanie → rezultat → monitoring.
Jakie pomiary decydują o wyborze rozwiązania
-
CO, NOx: wskazują na spaliny; sygnalizują potrzebę mechanicznego wywiewu i odciągów; klimatyzacja sama w sobie nie wystarczy.
-
PM2.5/PM10 i pyły: wymagają filtracji i/lub odciągów miejscowych; klimatyzacja bez odpowiedniej filtracji może pogorszyć rozkład zanieczyszczeń.
-
mgła olejowa: wymaga odciągów stanowiskowych i separacji mgły; filtry standardowe w klimatyzatorach nie usuną tego problemu.
-
LZO: wskazują na konieczność filtrów chemicznych i dobrego wywiewu.
-
WBGT, PMV/PPD: określają komfort termiczny; jeśli tylko te wskaźniki są poza normą, rozwiązania mogą obejmować klimatyzację lub centralę wentylacyjną z regulacją.
Dobór rozwiązania technicznego — decyzja oparta na danych
-
scenariusz pomiarowy A — dominują zanieczyszczenia: projekt = odciągi miejscowe + centrala wentylacyjna z filtracją; klimatyzacja ewentualnie w strefach biurowych.
-
scenariusz B — tylko dyskomfort termiczny: projekt = centrala wentylacyjna zoptymalizowana pod PMV/PPD lub system klimatyzacji komfortu; zapewnić wymianę powietrza minimalną.
-
scenariusz C — mieszany: połączenie odciągów miejscowych w strefach źródłowych oraz centrali do wymiany powietrza i kontroli temperatury; plan wdrożenia etapowy.
Jak opisać część merytoryczną we wniosku — gotowy szablon
-
diagnoza (krótko): „W zakładzie wykryto przekroczenia stężeń PM10 oraz obecność mgły olejowej przy stanowisku X. Pomiary akredytowanego laboratorium z dnia DD.MM.RRRR wskazują średnie stężenie PM10 = Y µg/m³ (próg Z), obecność mgły olejowej potwierdzona protokołem P-XXXX.”
-
cel projektu: „Celem jest obniżenie stężeń PM10 o min. X% na stanowisku X oraz eliminacja mgły olejowej przy wrzecionie poprzez instalację odciągu miejscowego oraz centrali wentylacyjnej z filtracją.”
-
rozwiązanie techniczne: „Zaprojektowana instalacja obejmuje: 1) odciąg miejscowy typ A z wydajnością Q m³/h i separacją mgły olejowej; 2) centralę wentylacyjną z filtrem klasy G4 + patrony do mgły; 3) automatyczny system regulacji wymiany powietrza.”
-
wskaźniki rezultatu: „WBGT/PMV/PPD oraz stężenia PMx zostaną zmierzone 30 dni po uruchomieniu; oczekiwany rezultat: PM10 spadnie do ≤ wartość docelowa, PPD ≤ 10%.”
-
oferty i kosztorys: „Do wniosku dołączono trzy oferty wykonawcze oraz kosztorys inwestorski.”
-
monitoring i serwis: „Harmonogram przeglądów co 6 miesięcy, umowa serwisowa na 24 miesiące.”
Kryteria, które podnoszą punktację merytoryczną
-
pomiary wykonane przez akredytowane laboratorium;
-
konkretne, mierzalne cele i terminy pomiarów „po”;
-
minimum dwie oferty wykonawcze;
-
plan utrzymania i budżet eksploatacyjny;
-
powiązanie projektu z redukcją absencji lub objawów zdrowotnych (jeśli dostępne dane).
Checklista „czy uniknąłeś systemowego błędu?”
-
czy pomiar wskazuje problem, który rozwiązanie bezpośrednio eliminuje?
-
czy opis techniczny wyjaśnia, dlaczego klimatyzacja/centrala/odciągi są adekwatne?
-
czy oferty potwierdzają parametry techniczne zapisane we wniosku?
-
czy cele są mierzalne i określone terminowo?
-
czy przewidziano badania kontrolne „po”?
-
czy koszt jest proporcjonalny do skali problemu?
Rekomendacje przy wyborze wykonawcy
Wybierz dostawcę z doświadczeniem w realizacjach przemysłowych, który dostarczy: dokumentację projektową, obliczenia wydajności, deklaracje zgodności filtrów, referencje i umowę serwisową. Weryfikuj próbne uruchomienie (testy wydajności) oraz dostarczenie instrukcji eksploatacji i harmonogramu przeglądów.
Uniknięcie „systemowego błędu” wymaga dyscypliny: odpowiednich pomiarów, logicznego powiązania diagnozy z rozwiązaniem, realistycznych kosztów i planu monitoringu. Dla wnioskodawcy najbezpieczniejszą drogą jest oparcie projektu na twardych danych oraz przedstawienie jasnego i mierzalnego planu działania. Tylko wtedy klimatyzacja lub wentylacja będą ocenione przez komisję jako rozwiązanie adekwatne i trwałe — a wniosek zyska realną szansę na dofinansowanie.